Zeytin ağacının (Olea europaea L.) anayurdunun neresi olduğu hakkında tam bir görüş birliği yoktur. Bir teoriye göre, zeytin ağacının anavatanı Suriye ve Güneydoğu Anadolu’yu da içine alan güneybatı Asya ve yukarı Mezopotamya’dır (Ergülen ve ark, 2002). Kültüre alınmasının ise ilk kez M.Ö. 4000’lerde Anadolu, Doğu Akdeniz ve Güney Önasya’da Samiler tarafından gerçekleştirildiği düşünülmektedir. Zeytin fideleri, Fenikeliler aracılığı ile M.Ö. 2600-1600 arasında güneyde Mısır’a, batıda Kıbrıs ve Girit’e, M.Ö. 1400-1200’lerde Anadolu yoluyla Yunanistan’a, M.Ö. 700’lerde Kuzey Afrika’da Libya ve Tunus’a taşınmış ve zeytin kültürü bu şekilde Akdeniz’in iki yakasına yayılmıştır. Amerika’nın zeytin ağacı ile tanışması İspanyollar sayesinde gerçekleşmiştir. İspanyollar zeytin fidelerini 15. yy da Batı Hint Adaları’na dikmişler, 16. ve 17. yy’larda Meksika’da yetiştirmişlerdir. Zeytin buradan Amerika kıtasına yayılmıştır. Anadolu’da zeytin ve zeytinyağı kullanımının M.Ö. 3000 yıllarına kadar uzandığı yapılan çeşitli kazı çalışmalarıyla saptanmıştır. M.Ö. 2000-1200 yıllarında Kilikya ovasında (Çukurova) zeytincilik yapıldığı Hitit metinlerinde geçmektedir.
Zeytin’in Türkiye’deki Köklü Tarihi
Ülkemizde ise Olea europaea yaprakları ve gövde kabuğundan hazırlanan %5’lik infüzyon, halk arasında iştah açıcı, idrar arttırıcı, kabız, ateş düşürücü ve şeker hastalığına karşı kullanılmaktadır. Haricen ise cerahatli yaraların temizlenmesinde ve pansumanında faydalanılmaktadır. Ayrıca yapraklarından hazırlanan dekoksiyon, dahilen, yüksek tansiyona karşı, vücuttaki yağ bezelerinin yok edilmesi amacıyla, kan şekerini düşürmek için, kolesterol düşürücü olarak kullanılmaktadır. Meyvelerinden, çekirdeği ile birlikte ezildikten sonra haricen, romatizma tedavisinde, ağrı ve şişliklerin giderilmesinde faydalanılmaktadır. Meyvelerden elde edilen yağ ise yine halk arasında dahilen müshil ve safra söktürücü, haricen, yumuşatıcı ve yatıştırıcı olarak kullanılmaktadır.
Zeytin, tarihsel gelişimi içinde pek çok efsaneye konu olmuştur. Beyaz bir güvercinin, tufan sonrası Nuh’un Gemisi’ne ağzında canlılık belirtisi olan zeytin dalı ile dönmesi nedeniyle zeytin yüzyıllardır barışın simgesi olarak kabul edilmektedir.
Hz. Adem’den Bu Güne Zeytin Ağacı
"Derler ki, cennette iki ağaç vardır; İncir ve zeytin. İncir "Gerçek Ağacı", zeytin ise "Hayat Ağacı"dır. Hz. Adem ve Havva yasak meyveyi yedikten sonra cennetten yeryüzüne kovulurlar. Hz. Adem, öleceğini hissedince Allah'tan kendisini dolayısıyla tüm insanlığı bağışlamasını istemeye karar verir. Bu amaçla oğlu Şit'i cennet bahçesine gönderir. Bahçenin bekçiliğini yapan melek, Bilgi Ağacından aldığı üç tohumu, Şit'e verir ve babası Hz. Adem öldüğünde bu üç tohumu ağzına koyarak gömmesini söyler. Hz. Adem ölüp Tabor Dağı'na gömüldüğünde toprakta üç ağaç yeşerir; zeytin, sedir ve servi. Akdeniz ikliminin simgesi bu üç ağaçtan ilk yeşeren zeytin ağacıdır.
Önemli Farmakolojik ve Klinik Çalışmalar
1996 yılında yapılan bir klinik çalışmada, Olea europaea yapraklarından hazırlanan sulu ekstrenin antihipertansif etkisi, hipertansiyon rahatsızlığı olan iki grup hasta üzerinde araştırılmıştır. 12 kişiden oluşan ilk grup daha önce hiç tedavi görmemiş, 18 kişiden oluşan ikinci grup ise hipertansiyon tedavisi gören kişilerden seçilmiştir. 15 günlük plasebo tedavisinden sonra Olea europaea yapraklarının sulu ekstresi hastalara 3 ay boyunca günde 4 kere 400 mg’lık dozda verilmiştir. Tedavi sonucu her iki gruptaki hastaların kan basıncında anlamlı bir düşüş gözlenirken herhangi bir yan etkiye rastlanmamıştır.
Yapılan son yıllardaki çalışmalar zeytin yaprak ekstresinin kalsiyum kanallarını doğrudan ve dolaylı olarak baskılayarak vazodilatasyon oluşturduğunu göstermiştir. Ayrıca zeytin yaprak ekstreleri kolesterolü de düşürmektedir.
Zeytin Yaprağı Çayının Yararları Nelerdir?
Bağışıklık Sisteminin Gücünü Arttırıyor
Oleuropein, güçlü antioksidan ve antimikrobiyal etkisi olan bir sekoiridoit glukozitidir. Yapılan çalışmada oleuropein ve Olea europaea yaprak ekstresinin uyarılmamış lenfositler üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Oleuropein lenfositler üzerinde belirgin bir sitotoksik etki göstermemiş, aksine lenfositleri stimüle etmiş ve çoğalmalarını hızlandırmıştır. Oleuropein ve Olea europaea yaprak ekstresinin lenfosit uyarıcı etkileri konsantrasyona bağımlıdır.
Oleuropein insan tümör hücre dizilerinde doza bağlı olarak çoğalmayı ve göçü inhibe etmiştir. Oleuropein kanser hücrelerinin etrafını sararak, çoğalmasını, hareketini ve yayılmasını irreversibl olarak önlemiştir. Bu etki normal hücrelerde reversibldir.
Oleuropein kendiliğinden yumuşak doku sarkomaları geliştiren fareler üzerinde yapılan deneyde, farelerin içme suyuna % 1 oranında katılan Oleuropeinin, tümör iyileşmesini indüklediği ve 9-12 gün içinde 11 fareden 10 tanesinde tamamen, 1 tanesinde ise kısmen iyileşme sağladığı gözlenmiştir. in-vitro insan tümör hücreleri üzerinde yapılan çalışmada ise Oleuropeinin, hücre gelişimini, motilitesini ve yayılımını inhibe ettiği belirlenmiştir. Oleuropein yapısında bulunan glukoz molekülü kaldırıldığı zaman antiproliferatif etkinin azaldığı saptanmıştır.
Kan Şekerini Düzenliyor
Zeytin yapraklarından ve Zeytin yaprak ekstresinden hazırlanan preparatlar antihipertansif ve kan şekerini düzenleyici olarak diyabette kullanılmaktadır. En az 4 hafta sureyle kullanılmalıdır. Zeytin yaprak ekstresi hekim kontrolünde kullanılırken kan şekeri ve tansiyon ölçümleri düzenli yapılarak kullanılan ilaçların dozları tekrar ayarlanmalıdır.
Zeytin Yaprağı Çayı Ne Kadar ve Nasıl Kullanılmalı?
Zeytin yaprağı ve ekstresi içeren birçok farklı ticari preparat piyasada bulunmaktadır. İstenen etkiler için yaprak kullanılacaksa 7-8 g yaprak 150 ml sıcak suyla demlenmek suretiyle infüzyon şeklinde hazırlanarak günde 3-4 kez içilir.
Sağlık Koruyucu Olarak: Yetişkinlerde günde 25 mg Oleuropein içerecek şekilde Zeytin Çayı veya Zeytin Yaprak Ekstresi içeren ürünler 1 dozda önerilir.
Tamamlayıcı Tedavide: Yetişkinlerde günde 75 mg Oleuropein içerecek şekilde Zeytin Yaprak Ekstresi içeren ürünler 3 bölünmüş dozda önerilir.
Hastalık Durumunda: Yetişkinlerde günde 180 mg Oleuropein içerecek şekilde Zeytin Yaprak Ekstresi